Badania nad ekosystemem pochwy sięgają XIX wieku i wiążą się z opracowaniem przez dr Döderleina roli i znaczenia pałeczek kwasu mlekowego w utrzymaniu prawidłowej wydzieliny pochwy. W kolejnych badaniach dowiedziono, że w pochwie są również obecne inne bakterie tlenowe i beztlenowe, składające się na tak zwany ekosystem pochwy. Powyższa fizjologiczna flora bakteryjna pochwy tworzy złożony i zamknięty ekosystem, który może zmieniać się w zależności od wieku kobiety, jej statusu hormonalnego, szczególnie estrogenowego, aktywności seksualnej, stosowanych zabiegów dopochwowych, używanych leków oraz ekspozycji na substancje zewnętrzne, z którymi może mieć kontakt śluzówka pochwy.

Bakteryjna waginoza – co to jest?

Zmiany stosunków ilościowych i jakościowych własnej flory bakteryjnej pochwy, przy braku stwierdzania jednoznacznego czynnika infekcyjnego, nazwano wcześniej nieswoistym zapaleniem pochwy (NSV, non-specific vagnitis) a obecnie określa się ją jako bakteryjną waginozę. Pojęcie BV oznacza zmiany zachodzące we florze bakteryjnej pochwy polegające na redukcji stężenia produkujących nadtlenek wodoru bakterii Lactobacillus i wzroście stężenia innych drobnoustrojów, głównie rozwijających się w środowisku beztlenowym bakterii Gram-ujemnych (Gardnerella vulgaris, Prevotella sp., Atopobium vaginae, Porphiromonas spp., Mobiluncus spp., Bacteroides spp. oraz wiele innych).

Skutki nieleczonej bakteryjnej waginozy

Zmiany ekosystemu pochwy postrzegane w BV predysponują do nadkażeń wirusem opryszczki pospolitej typu 2 (HSV-2, herpes simplex virus 2), pasożytu Rzęsistka pochwowego, bakterii dwoinki rzeżączki czy i bakterii chlamydii. Zwiększeniu ulega ryzyko zakażenia i transmisji ludzkiego wirusa upośledzenia odporności (HIV, human immunodeficiency virus). Ponadto przewlekła BV sprzyja przetrwaniu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV, human papillomavirus) i chore cechują się wyższym ryzykiem rozpoznania nieprawidłowych komórek w badaniu cytologicznym, a tym samym — w pewnych sprzyjających warunkach — wyższym ryzykiem rozwoju śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN, cervical intraepithelial neoplasia). Nieleczona BV sprzyja częstszym infekcjom górnych pięter narządu płciowego, na przykład endometrium i przydatków, w tym jajowodów. U kobiet ciężarnych BV jest czynnikiem ryzyka samoistnego poronienia lub porodu przedwczesnego.

Zaburzenie składu flory bakteryjnej pochwy, obniżające liczbę bakterii z rodzaju Lactobacillus (Lactobacillus acidophilus L. jensenii, L. brevies, L. plantarum, L. crispatus, L. casei, L. fermentum, L. gasperi) prowadzi do zmiany pH pochwy i możliwości wystąpienia różnego rodzaju dolegliwości, w tym patologicznej oraz symptomatycznej nadmiernej wydzieliny z pochwy. Powyższa wydzielina, często o zmienionym kolorze i zapachu, a także dyskomfort, pieczenie, świąd, obrzęk śluzówki, dyspareunia to dominujące objawy BV. Obraz kliniczny zakażeń pochwy oraz zmiany biochemiczne zależne są od tego, czy zakażenie dotyczy bakterii tlenowych, beztlenowych, czy grzybów. Spadek udziału bakterii Lactobacillus we florze pochwy skutkuje wzrostem pH powyżej 6 oraz wzrostem stężenia cytokin prozapalnych.

Rodzaje zakażeń pochwy

Najczęściej rozpoznaje się zakażenia bakteryjne — BV (w zależności od źródeł od 20% do nawet powyżej 60%), następnie zakażenia grzybami typu Candida (17–39%) i infekcje wywołane Trichomonas (4–30%). Ocenia się, że prawie każda kobieta, co najmniej raz w życiu przebyła infekcję bakteryjną lub grzybiczą pochwy.

Druga grupa infekcji to grzybicze stany zapalne, przy czym najczęstszą formą są kandydozy, natomiast zakażenia innymi rodzajami grzybów występują rzadziej. Zakażenia grzybami z rodzaju Candida rozpoznaje się na podstawie objawów zapalenia pochwy i często sromu przy obecności wyżej wymienionych drobnoustrojów. W przypadku zakażeń grzybiczych Candida albicans odpowiada za 80–92% przypadków grzybicy pochwy i sromu. Czynnikami predysponującymi do nagłego wzrostu kolonii drożdżaków są między innymi cukrzyca, antybiotykoterapia oraz immunosupresja.

Diagnostyka bakteriologiczna polegająca na ocenie wymazu lub posiewu nie zawsze jest dostępna lub wymaga czasu koniecznego do uzyskania wyniku. Wobec tego podejmowanie leczenia przed uzyskaniem wyników posiewów jest zasadne lekami z grupy leków antyseptycznych, których skuteczność obecnie opisywana jest w licznych doniesieniach. Rosnąca oporność na antybiotyki, stosowane często nadmiernie w różnych formach zapaleń pochwy, coraz bardziej utrudnia skuteczność powyższej terapii. Skłania to do ograniczania stosowania antybiotyków jako formy leczenia pierwszego rzutu na rzecz środków antyseptycznych.

Dlatego nowe środki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, które będą działać w sposób celowany, nie tworząc lekooporności oraz eliminując biofilm, powinny dominować w leczeniu BV jako pierwszorzutowe postępowanie. Dostępny jest szeroki arsenał środków dopochwowych, który przebadano pod kątem skuteczności i bezpieczeństwa stosowania w leczeniu niespecyficznych stanów zapalnych pochwy typu BV, kandydozy czy też infekcji wirusowych. Należą do nich: poliheksametylen biguanidu [poliheksanid, biguanid poliheksametylenowy (PHMB, polyhexamethylene biguanide), chlorek dekwaliny, powidon jodu, jony srebra, kwas borny, chlorheksydyna, bakterie kwasu mlekowego z estriolem lub bez.

Należy pamiętać, aby przed każdym zastosowaniem leku skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, a w przypadku podejrzenia wystąpienia stanu zapalnego pochwy odbyć wizytę u ginekologa-położnika, który postawi diagnozę i wdroży odpowiednie leczenie.

Zapraszamy do skorzystania z konsultacji medycznej specjalisty w dziedzinie ginekologii onkologicznej, położnictwa i ginekologii oraz genetyki klinicznej. Dr n. med. Piotr Magnowski przyjmuje w gabinecie lekarskim w miejscowości Luboń oraz Tarnowo Podgórne. Należy umówić się na wizytę pod numerem 606-340-593.

Informacje zawarte na blogu mają charakter informacyjny i nie stanowią porady medycznej oraz nie powinny zastępować konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Źródło: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników