Wprowadzenie

Endometrioza to przewlekła choroba ginekologiczna, która dotyka około 10-15% kobiet w wieku rozrodczym. Polega na obecności tkanki podobnej do błony śluzowej macicy (endometrium) poza jej naturalnym miejscem, czyli między innymi w obrębie innych narządów miednicy małej, takich jak jajniki, jajowody, a także jelita, pęcherz moczowy czy otrzewna. Endometrioza jest jedną z głównych przyczyn niepłodności i bólu w obrębie miednicy, a jej diagnostyka oraz leczenie mogą być wyzwaniem zarówno dla pacjentek, jak i dla lekarzy.

Czym jest endometrioza?

Endometrioza to stan, w którym komórki błony śluzowej macicy (endometrium) znajdują się poza jej jamą, w miejscach, które normalnie nie powinny być w nią wyposażone. Co ważne, te zmiany endometrialne reagują na cykle menstruacyjne w taki sam sposób jak tkanka macicy – podczas cyklu menstruacyjnego narastają, a potem złuszczają się. Jednakże, w przeciwieństwie do endometrium w macicy, zmiany te nie mają sposobu wydostania się z organizmu, co prowadzi do stanów zapalnych, bólu i tworzenia zrostów.

Najczęściej endometrioza dotyczy jajników, jajowodów i otrzewnej, ale może także występować w innych miejscach, głównie w obrębie miednicy, takich jak jelita, pęcherz moczowy, a rzadziej w płucach czy innych organach. Endometrioza może występować w różnych stopniach zaawansowania, od łagodnych zmian, po zaawansowane, rozległe zmiany prowadzące do poważnych powikłań.

Objawy endometriozy

Objawy endometriozy mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz miejsca, w którym występują zmiany. Najczęstsze objawy to:

1. Ból – jest to jeden z najczęstszych i najbardziej charakterystycznych objawów endometriozy. Ból może być związany z cyklem menstruacyjnym (tzw. ból miesiączkowy), ale może występować również poza okresem menstruacyjnym. W przypadku endometriozy ból jest często bardzo silny i przewlekły, zwłaszcza w obrębie miednicy, w okolicach dolnej części brzucha, pleców, a także w czasie stosunków seksualnych.
2. Problemy z płodnością – około 30-40% kobiet z endometriozą ma problemy z zajściem w ciążę. Zmiany w obrębie jajników i jajowodów mogą utrudniać zapłodnienie, a także prowadzić do utraty ciąży.
3. Nieregularne i bolesne miesiączki – kobiety z endometriozą mogą doświadczać intensywnych i bolesnych miesiączek, które mogą trwać dłużej niż normalnie. Często związane są one z nadmiernym krwawieniem.
4. Ból przy oddawaniu moczu lub wypróżnieniach – jeżeli zmiany endometrialne występują w okolicy pęcherza moczowego lub jelit, kobiety mogą odczuwać ból podczas oddawania moczu lub wypróżnień, a także zauważyć obecność krwi w moczu lub stolcu, zwłaszcza w czasie menstruacji.
5. Zmęczenie i problemy żołądkowe – kobiety z endometriozą często skarżą się na chroniczne zmęczenie, a także na problemy takie jak wzdęcia, zaparcia, biegunki czy nudności.

Przyczyny endometriozy

Dokładna przyczyna endometriozy nie jest jeszcze w pełni poznana. Istnieje jednak kilka hipotez, które mogą tłumaczyć jej rozwój:

1. Zjawisko retrogradacji menstruacyjnej – według jednej z teorii, część komórek endometrialnych podczas menstruacji zamiast być wydalona z organizmu, przemieszcza się wstecznie przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie zagnieżdża się i rozwija.
2. Genetyka – badania wykazują, że endometrioza może występować rodzinnie, co sugeruje możliwość uwarunkowania genetycznego. Kobiety, których matki lub siostry chorowały na endometriozę, są bardziej narażone na rozwój tej choroby.
3. Układ immunologiczny – u niektórych kobiet z endometriozą układ odpornościowy może nieprawidłowo reagować na obecność tkanki endometrialnej poza macicą, co prowadzi do stanu zapalnego.
4. Hormony – estrogen, który jest głównym hormonem odpowiedzialnym za cykl menstruacyjny, może sprzyjać wzrostowi i rozprzestrzenianiu się tkanki endometrialnej.

Diagnostyka endometriozy

Diagnostyka endometriozy bywa trudna, ponieważ objawy mogą być podobne do innych chorób ginekologicznych, takich jak zespół jelita drażliwego, zapalenie narządów miednicy czy infekcje dróg moczowych. Ponadto, zmiany endometrialne są zazwyczaj niewidoczne podczas standardowych badań, takich jak USG.

Aby postawić diagnozę, lekarz może zalecić:

1. Badanie ginekologiczne – w celu oceny ewentualnych zmian w obrębie narządów rodnych, takich jak torbiele jajników czy zrosty.
2. Ultrasonografia (USG) – może pomóc w wykryciu torbieli endometrialnych (endometrioidnych) na jajnikach.
3. Laparoskopia – jest to procedura chirurgiczna, która polega na wprowadzeniu kamery do jamy brzusznej, aby bezpośrednio zobaczyć zmiany związane z endometriozą. Laparoskopia jest złotym standardem w diagnostyce tej choroby.

Leczenie endometriozy

Leczenie endometriozy zależy od stopnia zaawansowania choroby, objawów oraz wieku pacjentki. Można je podzielić na leczenie farmakologiczne, chirurgiczne oraz pomocnicze:

1. Leczenie farmakologiczne:
   • Leki przeciwbólowe – w celu łagodzenia bólu, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
   • Hormonalne terapie – takie jak doustne środki antykoncepcyjne, progesteron, leki blokujące produkcję estrogenów, które pomagają w kontrolowaniu wzrostu tkanki endometrialnej.
2. Chirurgiczne leczenie – w przypadkach zaawansowanych endometriozy, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów, lekarz może zalecić zabieg chirurgiczny. Celem operacji jest usunięcie ognisk endometrialnych, zrostów i torbieli, co może poprawić płodność i zmniejszyć ból.
3. Leczenie wspomagające – wsparcie psychologiczne oraz dieta, która wspomaga zdrowie narządów rozrodczych, mogą również być pomocne w radzeniu sobie z objawami choroby.

Podsumowanie

Endometrioza to poważna choroba ginekologiczna, która może znacząco wpłynąć na jakość życia kobiet. Objawy takie jak przewlekły ból, problemy z płodnością czy zmiany cyklu menstruacyjnego są powszechne, a wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie mogą pomóc w łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjentek. Choć endometrioza jest chorobą przewlekłą, z odpowiednią opieką medyczną wiele kobiet może prowadzić pełne i satysfakcjonujące życie – wskazuje dr n. med. Piotr Magnowski specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii, ginekologii onkologicznej oraz genetyki klinicznej.

Do gabinetów lekarskich zapraszamy w Tarnowie Podgórnym przy ul. Niklewicza 1 oraz w Luboniu przy ul. Wschodnia 26a