Wprowadzenie

Szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego, znanemu jako HPV, stały się kluczowym narzędziem w walce z nowotworami szyjki macicy oraz innymi chorobami wywołanymi przez ten wirus. Wirus HPV (Human Papillomavirus) jest jednym z najczęstszych patogenów przenoszonych drogą płciową i może prowadzić do wielu groźnych chorób, w tym raka szyjki macicy, gardła, odbytu, a także brodawek narządów płciowych. W artykule wyjaśniam, dlaczego szczepienie przeciw HPV jest ważne, kto powinien się zaszczepić i jakie korzyści płyną z tej profilaktyki.

Czym jest HPV?

HPV to grupa ponad 200 wirusów, z których około 40 typów może infekować narządy płciowe. Większość zakażeń jest bezobjawowa i samoistnie ustępuje, ale niektóre typy wirusa mogą prowadzić do rozwoju poważnych chorób, w tym nowotworów. Najgroźniejsze są tzw. „wysoonkogenne” typy HPV, takie jak HPV 16 i 18, które odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy.

Dlaczego szczepienie przeciw HPV jest ważne?

1. Prewencja raka szyjki macicy: To główny cel szczepionki przeciw HPV. Wirus jest główną przyczyną raka szyjki macicy, a szczepienie zmniejsza ryzyko zakażenia onkogennymi typami HPV, co w znaczący sposób redukuje ryzyko rozwoju nowotworu. Rak szyjki macicy jest drugim co do częstości występowania nowotworem u kobiet na świecie
2. Ochrona przed innymi nowotworami: Zakażenie HPV nie tylko zwiększa ryzyko raka szyjki macicy, ale także innych nowotworów, takich jak rak odbytu, rak gardła, rak penisa, a także brodawki narządów płciowych, które mogą prowadzić do dalszych komplikacji zdrowotnych.
3. Szerzenie świadomości zdrowotnej: Szczepienia przeciw HPV pomagają edukować społeczeństwo o istocie profilaktyki nowotworowej i zdrowego stylu życia. Uświadamiają ludziom, że poprzez szczepienie można uniknąć poważnych chorób.
4. Zwiększenie odporności populacyjnej: Im więcej osób zaszczepi się przeciw HPV, tym mniejsze jest ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa. To, w długoterminowej perspektywie, może prowadzić do ograniczenia liczby przypadków HPV w społeczeństwie, a tym samym zmniejszenia liczby przypadków związanych z wirusem, w tym nowotworów.

Kto powinien się zaszczepić?

Szczepienia przeciw HPV są szczególnie zalecane w określonych grupach wiekowych i sytuacjach:

1. Młodzież: Szczepienie jest najbardziej skuteczne, gdy jest podane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, ponieważ zapobiega zakażeniu HPV w momencie, gdy organizm jeszcze nie miał kontaktu z wirusem. Z tego względu szczepienie zaleca się zarówno dziewczętom, jak i chłopcom od 9 roku życia.
2. Dorośli: Choć szczepienie najlepiej przeprowadzić w młodszych latach życia, osoby do 26. roku życia mogą z niego skorzystać, jeżeli jeszcze nie miały kontaktu z wirusem HPV. W przypadku osób dorosłych decyzję o szczepieniu zawsze podejmuje lekarz, w zależności od indywidualnych wskazań.
3. Kobiety w ciąży – szczepienie przeciw HPV nie jest zalecane w czasie ciąży. Kobiety, u których wiadomo, że są w ciąży, powinny opóźnić rozpoczęcie serii szczepień do czasu zakończenia ciąży. Natomiast fakt karmienia piersią nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia przeciw HPV. Kobiety planujące ciążę mogą rozważyć szczepienie przed jej rozpoczęciem, by chronić siebie przed ryzykiem zakażeń. W tym celu powinny skontaktować się ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu.

Korzyści ze szczepienia

Szczepienie przeciw HPV nie tylko zapobiega zakażeniom, ale może także chronić przed poważnymi powikłaniami zdrowotnymi. Do głównych korzyści należą:

• Zmniejszenie ryzyka raka szyjki macicy i innych nowotworów HPV: Skuteczność szczepionek w zapobieganiu nowotworom jest wysoka. Najlepiej opisuje ją fragment z artykułu dr hab. n. med. Teresy Jackowskiej oraz dr n. med. Jacka Mrukowicza: „Przeprowadzenie badań klinicznych, w których punktem końcowym byłby ten nowotwór, jest jednak niemożliwe ze względów etycznych. Żaden odpowiedzialny lekarz nie będzie bowiem czekał i spokojnie obserwował pacjentek do czasu rozwinięcia się aż tak zaawansowanych zmian, a sam proces rozwoju raka jest bardzo długi (kilkanaście do kilkudziesięciu lat). Z tego względu zarówno WHO, jak i Komitet Doradczy przy FDA zaleciły, aby w badaniach klinicznych III fazy za punkt końcowy oceny skuteczności przyjąć zmiany dysplastyczne szyjki macicy co najmniej 2. stopnia (CIN2+), uznawane za stany przedrakowe. Obejmują one CIN2, CIN3, raka in situ oraz raka inwazyjnego. O ile około 40% przypadków CIN2 może ustąpić samoistnie, o tyle w przypadku CIN3 dotyczy to tylko 10%. Samoistnie ustępuje natomiast ponad 90% przypadków CIN1 i zakażeń przetrwałych.

W badaniu klinicznym III fazy szczepionki Cervarix (badanie PATRICIA) wykazano, że w przeciętnej populacji młodych dorosłych kobiet (18 644 pacjentek w wieku 15–25 lat, śr. 20 lat) – niezależnie od statusu serologicznego i obecności DNA HPV przed szczepieniem (część kobiet była po ekspozycji na HPV) – szczepionka Cervarix średnio w ciągu 3 lat zmniejszyła ryzyko rozwoju CIN2+ o 30% (RRR: 30% [95% CI: 16,4–42,1], NNT: 89 [95% CI: 61–165]), a CIN3+ o 33% (RRR: 33% [95% CI: 9,1–51,5], NNT: 224 [95% CI: 131–731]), niezależnie od typu HPV i obecności HPV w zmianie. W ciągu 4 lat obserwacji szczepionka Cervarix zmniejszyła ryzyko rozwoju CIN3+ średnio o 46% (RRR: 45,6% [95% CI: 29–59], NNT: 122 [95% CI: 85–209]), a ryzyko AIS o 77% (RRR: 76,9% [95% CI: 16–96], NNT: 872 [95% CI: 446–3529]). Efekt ochronny był natomiast ponad 2–3-krotnie większy u kobiet, które nie były zakażone HPV przed szczepieniem (co może odzwierciedlać efekt szczepienia nastolatek przed inicjacją seksualną). W grupie tej ryzyko rozwoju CIN2+ niezależnie od typu HPV zmniejszyło się o 70% (RRR: 70% [95% CI: 54–81]; NNT: 71 [95% CI: 54–100]); CIN3+ o 87% w ciągu 3 lat (RRR: 87% [95% CI: 54–97,7], NNT: 272 [95% CI: 172–496]) i o 93% w ciągu 4 lat , a ryzyko AIS zmniejszyło się średnio o 100% w ciągu 4 lat. W dalszej obserwacji, obejmującej 766 kobiet niezakażonych HPV, uczestniczących w innym badaniu z randomizacją szczepionki Cervarix, wykazano, że taki poziom ochrony przed CIN2+ niezależnie od typu HPV (RRR: 72% [95% CI: 20,6–91,9]) utrzymuje się co najmniej przez 6 lat.” Żródło: https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/HPV_ekspert/101868,jaka-jest-skutecznosc-kliniczna-szczepienia-przeciwko-hpv-w-profilaktyce-raka-szyjki-macicy-i-jak-dlugo-utrzymuje-sie-odpornosc-czy-trzeba-podawac-dawki-przypominajace

• Ochrona przed brodawkami narządów płciowych: Szczepienie zmniejsza ryzyko wystąpienia brodawek płciowych, które mogą być zarówno nieestetyczne, jak i bolesne.
• Zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej: Prewencja jest zawsze tańszą alternatywą niż leczenie

Jakie są skutki uboczne szczepionki?

Najczęściej występujące efekty uboczne to:

• Ból w miejscu wstrzyknięcia,
• Zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu podania,
• Gorączka,
• Bóle głowy lub zmęczenie.

Te objawy zazwyczaj ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Poważne skutki uboczne, takie jak reakcje alergiczne, są bardzo rzadkie.

Czy mimo szczepienia przeciw HPV może dojść do zakażenia? Szczepienie zmniejsza ryzyko zakażenia typami onkogennymi związanymi z rozwojem raka szyjki macicy. Żadna z dostępnych szczepionek nie zapewnia w 100% ochrony przed wszystkimi typami HPV. Może dojść do zakażenia typami, których nie ma w danej szczepionce.

Podsumowanie

Szczepienie przeciw HPV to skuteczna forma prewencji wielu poważnych chorób, w tym raka szyjki macicy i innych nowotworów związanych z wirusem HPV. Choć wirus ten jest powszechny, dzięki szczepieniom możemy znacząco zredukować liczbę przypadków zachorowań i zgonów związanych z HPV. Każdy powinien rozważyć skorzystanie z tej profilaktyki, aby nie tylko chronić siebie, ale także swoich bliskich. Szczepienie to inwestycja w zdrowie, która może uratować życie – wskazuje dr n. med. Piotr Magnowski specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii, ginekologii onkologicznej oraz genetyki klinicznej.

 Dr n. Med. Piotr Magnowski – specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, ginekologii onkologicznej i genetyki klinicznej

Do gabinetów lekarskich zapraszamy w Tarnowie Podgórnym przy ul. Niklewicza 1 oraz w Luboniu przy ul. Wschodnia 26a

Informacje zawarte na blogu mają charakter informacyjny i nie stanowią porady medycznej oraz nie powinny zastępować konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Źródło: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników